Bu günlerde çoğu kişi ‘bilgi okur yazarlığı‘ndan bahsediyor. Teknolojinin hızlı bir şekilde yayılması ile aşırı miktarda bilgi de beraberinde geldi. Bilginin tek başına pek bir anlamı yoktur fakat uygun ve yerinde kullanıldığında insanlığın en güçlü araçlarından biridir. Burada sorun öğrencilere “sapı samandan” nasıl ayıracaklarını öğrenmelerine ve bilgi hakkında iyi kararlar vermelerine nasıl yardımcı olabileceğimizdir. Bilgi okuryazarlığının püf noktası budur. Bunlardan biri bilgi sorunları çözümünü bileşenlere ayırmak ve bunları tutarlı ve verimli bir şekilde yönetmektir. Yıllar önce Mike EisenBerg ve Bob Berkowitz, öğrencilere bilgi sorunlarını çozmede rehberlik eden ve aynı zamanda bilgi okuryazarlığını öğreten ve onu teşvik eden The Big6™ adı verilen bir metod geliştirdiler. Aşağıda bu metodu oluşturan bileşenler genel hatlarıyla listelenmektedir.

1. Bilgi Sorununu Tanımlayın
2. Bilgi Gereksinimlerini Belirleyin
3. Bilgi Kaynaklarının Neler Olduğunu Belirleyin
4. Birbirinden Farklı Olası Bilgi Kaynaklarını Gözden Geçirin ve Önem Derecesine Göre Sıralayın
5. Birbirinden Farklı Olası Bilgi Kaynaklarını Gözden Geçirin ve Önem Derecesine Göre Sıralayın
6. Bilgi Kaynaklarını Belirleyin (Fiziksel ve Zihinsel Olarak)
7. Kaynakların İçindeki Bilgiyi Bulun
8. Kaynakların İçindeki Bilgiyi Kavrayın
9. Kaynaktaki Bilgiyi Çıkarın
10. Birden Fazla Kaynaktaki Bilgileri Düzenleyin
11. Bilgiyi Sunun
12. Ürünü Değerlendirin

1. Bilgi Sorununu Tanımlayın

• Sorunu çözmek için bilgi gerektiğinin farkında olun
• İyi dinleme becerileri sergileyin
• Uygun sorular sorun
• Uygun bir konu seçin

2. Bilgi Gereksinimlerini Belirleyin

• Sözlü yönergeleri izleyin
• Yazılı yönergeleri izleyin
• Gereksinimleri belirlemek için görevleri analiz edin

3. Bilgi Kaynaklarının Neler Olduğunu Belirleyin

• Kaynakların neler olabileceği konusunda beyin fırtınası çalışmaları yapın
• Büyük bilgi kaynaklarını aklınızda bulundurun
  • Kişiler
  • Kütüphaneler
  • Gözlem
  • İletişim Araçları (Televizyon, Radyo, Gazete gibi)
  • Internet
• Metin kaynaklarını aklınızda bulundurun
  • Resimli sözlükler
  • Bilgisel yazılar
  • Çevrimiçi (online) kaynaklar
  • CD-ROM
  • Sözlükler
  • Ansiklopediler
• İnsan kaynaklarını aklınızda bulundurun
  • Dışarıda görev yapan spikerler, müzisyenler
  • Televizyon haberleri
  • Röportajlar
  • Telekomünikasyon Uzmanları
• Görsel kaynakları aklınızda bulundurun
  • Fotoğraflar, posterler
  • Çizimler ve Resimler

4. Birbirinden Farklı Olası Bilgi Kaynaklarını Gözden Geçirin ve Önem Derecesine Göre Sıralayın

• Bilgiye dayanan kararlar verin
• Uygun kaynaklar seçin
• Beceri düzeyine uygun malzemeler seçin

5. Birbirinden Farklı Olası Bilgi Kaynaklarını Gözden Geçirin ve Önem Derecesine Göre Sıralayın

• Bilgiye dayanan kararlar verin
• Uygun kaynaklar seçin
• Beceri düzeyine uygun malzemeler seçin

6. Bilgi Kaynaklarını Belirleyin (Fiziksel ve Zihinsel Olarak)

• Kütüphanelerin bölümlerini belirleyin
• Kütüphane raflarındaki kitapların yerlerini belirleyin
• Referans bölümündeki malzemelerin yerlerini belirleyin
• Bibliyografya (kaynakça) bilgisini bulun
• Çevrimiçi kart kataloğunu kullanarak kaynak numaralarını bulun
• Ansiklopedi dizinini kullanarak ansiklopedik makaleleri bulun
• Çevrimiçi veri tabanlarını kullanarak bilgilerin yerini belirleyin
• Internet’te bilgi içeren siteleri arayın

7. Kaynakların İçindeki Bilgiyi Bulun

• Kitabın bölümlerini açıklayın
• İçindekiler tablosunu kullanarak bilginin yerini belirleyin
• Kitabın arkasındaki dizini kullanarak bilginin yerini belirleyin
• Belli bir konudaki bilgi için kitabı tarayın
• Elektronik kaynaklardaki bilgileri bulun
• Atlas dizinini ya da harita koordinatlarını kullanarak yerleri belirleyin

8. Kaynakların İçindeki Bilgiyi Kavrayın

• Görsel kaynakları dikkatlice ve etkileşimli olarak izleyin
• İşitsel kaynakları dikkatlice ve etkileşimli olarak dinleyin
• Belirli bir bilgiyi bulmak amacıyla yazılı kaynaklara hızlıca göz gezdirin
• Internet’i doğru kullanın
• Elektronik donanımları doğru kullanın
• Yazın kaynaklarını değerlendirin ve benzerlikleri ya da farklılıkları görmek amacıyla karşılaştırın
  • Öyküler, romanlar ve bilimsel yazılar
  • Destanlar, masallar; efsaneler
  • Şiir
  • Yaşam öyküleri (Biyografiler)

9. Kaynaktaki Bilgiyi Çıkarın

• Not alırken anahtar sözcükler ve ana fikir stratejilerini kullanın
• Notlar alıp ya da fotokopi çekip vurgulamak amacıyla üzerini çizin
• Kaynakça bilgisini kaydedin
• Kaynağı belirtmek için alıntıları düzgün kullanın
• CD-ROM ve Internet’teki bilgileri basın

10. Birden Fazla Kaynaktaki Bilgileri Düzenleyin

• Grafiksel düzenleyiciler kullanın
• Başlıklandırın
• Not kartlarını düzenleyin

11. Bilgiyi Sunun

• Uygun biçimi seçin
  • Poster, resim, çizim, proje
  • Sözlü sunu
  • Yazılı sunu
  • Elektronik sunu (video, bilgisayar vb.)
• Eksiksiz bir kaynakça (bibliyografya) yaratın

12. Ürünü Değerlendirin

• Bitmiş ürünü dersin hedefleriyle karşılaştırın
• Gözden geçirme için arkadaşlarınızla iş birliği yapın
• Kendi kendinizi değerlendirin- Yaptığım çalışmadan memnun muyum?
• Yazım hatalarını düzeltmek için sözlük ya da yazım kılavuzu kullanın
• Yazılı çalışmanızı yeniden okuyup varsa düzeltmelerinizi yapın

 

Kaynak: “The Big6TM Approach to Information & Technology Skills”, Michael Eisenberg ve Robert Berkowitz.