İyi bir öğretmen öğrenciyi merkez alan öğretmendir. İyi bir öğretmenin görevleri şunlardır :

1. Öğrencilerini yeni durumlara alıştırır. Ders yılı başında hemen derse başlamaz. Dersin amaçlarını, yaşamdaki yerini açıklar. Dersin amaçlarına ulaşmak için yapılacak gezi, deney, gözlemlerin neler olduğunu belirler. Kaynak kitap, kurum ve kuruluşlardan nasıl yararlanacağını açıklar. Verimli çalışma ve öğrenme yollarının neler olduğunu öğrencileriyle tartışarak ortaya koyar.
2. Öğrencilerin gelişimini sağlayan bir ortamı hazırlar. Beden sağlığı açısından sınıftaki sıra, masa, kara tahta, hava, ısı, ışık, araç-gereç v.b.’nin oluşturduğu maddesel ortamı, kişilerarası ilişkilerin önemli olduğunu bilir. Öğrencilerin kusurları da olsa onu değerli bir varlık gibi görür. Sınıfını gerginlik, kaygı yaratan durumlardan uzak, karşılıklı saygı, sevgi, anlayış, hoşgörü ve paylaşmaya dayanan bir toplumsal ortam durumuna getirir.
3. Öncelikle ders konularına değil, öğrencinin kişilik gelişimine önem verir. Ders dışı etkinlikler, eğitici kol çalışmaları, grupsal etkinlikler, ilgi, yetenek ve değer yargıları, zayıf-güçlü yanlarını tanımalarına yardımcı olur.
4. Öğrencilerini gözlemlemeye ve incelemeye çalışır. Sadece bir alandaki başarısına bakmaz, değişik alanlarda ne kadar başarı göstereceğini inceler. Öğrencilerin ilgi alanlarını, tutumlarını değer yargılarını, çalışma alışkanlıklarını, toplumsal ilişki biçimlerini v.b. çeşitli özelliklerini tanıyabilir.
5. Öğrencinin sadece derse ilişkin sorunlarıyla ilgilenmez, diğer sorunlarıyla da ilgilenir. Öğretmen, başarı ile duygusal sorunlar arasındaki ilişkinin yüksek olduğunu bilir. O halde öğrencilerin her birinin ve sınıfın duygusal sorunlarıyla ilgilenmeyi ve öğretimde bunu göz önünde tutmayı ana görevlerinden biri olarak görür.
6. Özel yardıma gereksinim duyan öğrencilerle ilgilenir. Rehberlik uzmanına yada başka ilgililere yollar. Diğer öğretmenlerle sık sık görüşür.
7. Öğrencinin ailesi ile görüşmeye isteklidir.
8. Sınav sonuçlarını, öğrencinin yetenek ve başarısını saptamak amacıyla değerlendirmez, öğrencinin kişisel gereksinimlerini ve engellemelerini tanı için kullanır. Başarıyı değerlendirirken geçmişteki başarısını, gelişimini ve olanaklarını gözönün de bulundurur. Kişinin nereden başlayıp nereye geldiğine bakar.
9. Dersi ile ilgili mesleki rehberlik eder. Okulda mesleki rehberliğin en ekonomik biçimde dal öğretmenleri aracılığıyla yapılacağı söylenebilir.
10. Rehberlik görevlileri ile işbirliği yapar.

BİREYİ TANIMA TEKNİK ve ARAÇLARI

Bireyi tanımak oldukça zordur. Özellikle, ilköğretim döneminde genel olarak amaçlanan hedef şu olmalıdır:

• Birey kendini tanısın,
• Çevresel olanaklarını tanısın,
• Kendisini gerçekleştirmede, çevresinden en iyi biçimde yararlanabilsin.

            Bireyi tanıma amaçlandığında ele alınması gereken başlıca konular :

• Bireyin ailesini, toplumsal-ekonomik durumunu ve aile ilişkilerini,
• Kendi bedensel gelişimi ve sağlığı
• Zihinsel ve dilsel gelişimi,
• Toplumsal- duygusal gelişimi,
• Okul eğitimi ve başarı durumu,
• Okul dışı etkinlikleri ve iş deneyimi,
• İlgileri,
• Geleceğe yönelik planları,
• Mesleki eğilimleri.

            Bireyi tanıma teknik ve araçları kullanılırken şu ilkeler göz önünde tutulur:

1. Kişiyi tanımada çok sayıda araç kullanılmalı.
2. Bireyi tanımak için kullanılması kararlaştırılan teknik ve araçlar ayrı zamanlarda değil, hepsi bir arada uygulanıp yorumlanır.
3. Sonuçlarından kişiyi tanımada yararlanılamayacak araç ve teknikler kullanılmaz.

Bireyi Tanımada Kullanılan Araç ve Teknikler :

                1 . Bireyin anlattıklarına dayanan teknik ve araçlar;

Görüşme : İki kişi arasında sürdürülen bir iletişim süreci olarak görüşme, şu amaçlardan birine ulaşmayı hedefler;

• Kaynak kişilerden bilgi toplamak,
• Gözlenemeyen tutum ve davranışları konusunda, kişiden sözel bilgiler alınmak istenir (personel seçimi),
• Bireyin kişilik özelliklerini tanıma çabası,
• Bireyin doğal gelişim sorunlarının çözülmesine yardımcı olunur (Psikolojik danışma),
• Ev ziyaretleri (daha çok dinletici ve gözlemci olmalıdır) yapılır. (Öğrenci ve çevresine ilişkin bilgiler edinmek için),

Öğrenci Tanıma Fişi : Öğrenci kişisel dosyasında yer alması gereken bilgilerin bir bölümü, kısa sürede, tanıma fişi aracılığıyla öğrencinin kendisinden veya velisinden sağlanabilir. Cevapların güvenilir olması için öğrencinin güveni sağlanmalıdır. Fişin doldurulduğu tarih, öğrencinin fotoğrafı, kimliği, veli ev adresi, ekonomik durumu, bedensel gelişimi, duygusal gelişimi, ilgileri, geleceğe yönelik planları, mesleki eğilimi, okul eğitimi, kazanç durumu, okul dışı etkinlikleri yansıtabilecek biçimde düzenlenebilir.

Özgeçmiş : Bireyin kendini anlattığı yaşamı, benlik algısı(kendini nasıl gördüğü), istek ve özlemleri açığa çıkar (katarsis=boşalma). Uygulayana güven duyması sağlanmalı, sonra uygulanmalıdır.

İstek Listesi : Bireyin doyurulmamış ihtiyaçlarını, umut ve beklentilerini ortaya koymak amacı ile düzenlenen sorulardan oluşur. Sorular daha çok düşsel durumları içerir. Örneğin; istediğiniz kadar para olsaydı ne yapardınız? Eğitsel sorular, mesleki eğilimlerin neler olduğu anlaşılabilir.

Zaman Çizelgesi : Zamanın iyi kullanımı, başarıya giden yol. Öğrencinin zamanını iyi kullanması amacıyla günün saatlerine bölünmüş bir sayfaya gösterdiği etkinliklerin türünü süreleriyle birlikte yazacağı bir çizelgedir. Beden ve ruh sağlığına ilişkin ipucu elde edilebilir.

 Saat      Gösterdiği Etkinliğin Türü          Etkinliğe Ayırdığı Zaman      Etkinliğe İlişkin DuyguDüşünceler

—                —————-                                 ————-                                      ————–

—                —————-                                 ————-                                      ————–

Problem Tarama Tekniği : Bu yolla öğrencileri üzen ya da düşündüren sorunların saptanması söz konusudur. Konular belli gruplara ayrılır. Öğrenci Sorunlarını saptamak amacıyla kimlik yazılmasına gerek yoktur. Gruptaki öğrencilerin en çok tekrarladıklar problem okulda yaşanan problemlerdir.

Anı Defteri (Günlük) : Bireyin öznel yaşantılarının yazıldığı bir defterdir. Bireyin izni olmadan yararlanılmamalıdır.

Anket : En çok kullanılan teknik ve araçlardan biridir. Geçerlilik ve güvenilirliği düşük ama kolay ve ekonomiktir. Örneğin; öğrencinin ve ailesinin kimliği, öğrenim durumu, mesleği, geçimi gibi.

Anketin Hazırlanması :

1. Anketin konusu, amacı saptanır.
2. Ankete; amacını elde edilecek bilgilerin nerede kullanılacağını belirten bir açıklama konur.
3. Açık uçlu (doldurmalı) ve kapalı uçlu (seçmeli) sorulardan hangisiyle anket konusunun dile getirileceği belirlenir.
4. Sorular gruplanır ve genelden özele doğru sıralanır. Örneğin; önce liseden sonra öğreniminizi sürdürmek istiyor musunuz? Sonra liseyi bitirdikten sonra hangi okula gitmek istiyorsunuz?
5. Anket fazla uzun olmamalıdır.
6. Açık, anlamlı bir dille yazılmalıdır. Geçerliliğin sağlanması için anketi yanıtlayanlardan bir bölümü ile görüşme yapılabilir. Bazı anketler asıl gruba verilmeden önce ön deneme amacı ile bir başka gruba uygulanmalıdır. Geçersiz sorulardan arındırılmalıdır.

Gözlem : Gözlem, öğrencinin davranışının oyun alanı, işyeri, sınıf, arkadaş ve aile çevresi gibi, yaşadığı değişik ortamlarda izlenerek görülenlerin yazılması ve bu gözükenlerden yararlanılarak bir yargıya varılması demektir. 2 türü olur: Bağlantısal Gözlem (Önceden saptanmış bir amaç ve plan yoktur), Düzenli Gözlem (Nelerin, niçin, ne zaman, nerede, kim tarafından ve nasıl gözleneceğinin önceden planlanması sonucu gerçekleştirilen gözlemdir).

Gözlem öğrencinin doğal tepkilerinin yer aldığı ortamda yapılmaya çalışılır. En iyisi aynalı pencere arkasından gözlemlenmesidir.

Gözlem Sırasında Şunlara Dikkat Edilir:

1. İncelenecek davranışın tüm özellikleri gözlemden önce saptanır. Gözlemci, bu özelliklerin bir listesini gözlem sırasında elinde bulundurmalıdır.
2. Bireyin davranışlarını değiştirmemesi için, gözlendiği kendisine sezdirilmemeye çalışılır.
3. Gözlemci taraf tutmaz. Kendi kişisel eğilimlerini gözleme katmaz.
4. Gözlemden elde edilen sonuçlar, hemen not edilir.
5. Gözlemci her şeyi tespit etmek yerine, anlamlı ve belirleyici davranışları saptar.
6. Bir davranışa ilişkin bir yargıya varmak amacıyla yapılan gözlemler, tek bir durum içinde değil, yeterince değişik ortamlarda yinelenir.
7. Gözlem sonuçlarının doğruluğu öbür araçlarla kontrol edilir.

  Amaç: Gözlenen kişiye özgü normal ve normal dışı davranışları saptayarak,bireyin kişiliğinin zengin bir tanımını yapmaktır.

                Olay Kaydı (Anektod) : Gözlem verilerinin kaydedilmesi.

• Gözlenen öğrencinin adı, soyadı, numarası, sınıfı, şubesi,
• Gözleyenin adı, soyadı, ünvanı,
• Olayın geçtiği yer, zaman,
• Olayın betimlenmesi (tasfiri),
• Gözleyenin yorumu,
• Gözleyenin önerisi.

Saptanan olayların özeti, daha sonra, öğrencinin kişisel dosyasına işlenir. Zaman geçirilmeden gözlem sonuçlarının yazılması gerekir. Daha sonra düş ürünleri karışabilir.

İşaretleme Listesi Tekniği : Bu teknikte yapılan iş, bir seri betimleyici ifade ya da sıfat yazmak, sonra da derecelemeyi yapacak kimsenin, dereceleyeceği kimseyi betimleyene ifadelerin karşısına bir  (X) işaret koymasını istemektir. İşaretleme işleminden sonra sıfatlar için (-1) vermek suretiyle  sonuçlar değerlendirilir. Örneğin; Bir grup öğrencinin çalışkanlık yüzünden değerlendirilmesi istenirse, bu nitelik için farklı dereceleri ifade eden 5 ifade yazılır:

– Çok az gayret sarfeder,

– Çok kere işini bitirmez,

– İsteneni yapar ama fazlasına gayret etmez,

– Düzenli çalışır, bazen istenenden fazlasını yapar

Kimdir Bu? Tekniği : Her öğrencinin başat kişilik özellikleri belirlenir. Bu yöntem bir kimsenin içinde bulunduğu grubun diğer üyeler tarafından nasıl görüldüğünü belirlemek için kullanılır.

Davranış Betimlemesi Örneği :

1 – Her yerde kendini gösterme çabası içindedir.

2 – Daima sessizce bir köşede oturur, soru sorulmadıkça konuşmalara katılmaz.

3 – Derse hep geç gelir.

4 – Çok temiz ve itinalı giyinir.

5 – Çok heceli konuşur, orjinal ve değişik fikirler ortaya koyar.

Öğrenciler belli bir betimlemeye uyan arkadaşlarının adlarını da yazabilirler. Bir betimleme için birden fazla isim kullanılabileceği gibi bir kimsenin adının birden fazla betimlemenin yanına yazılması söz konusudur. Birey kendi adınıda uygun gördüğü davranışların karşısına yazabilir. Betimleme Listesi; açıkça ifade edilmiş herkesin gözlemine açık davranışlardan oluşmalıdır. Çetelenerek değerlendirilir.

Sosyometri (Sosyal İlişki Ölçeği) : Bir grubun sosyal dokusunu, üyeler arasında yerleşmiş olan ilişkilerin yapısını saptamak için kullanılan tekniğe denir. Bu teknik öğrenciler birbirlerini yeterince tanıdıktan sonra uygulanır. Uygulayıcılara sevgi ve güven duymaları gerekir.

Örnek : Boş bir kağıda tarih atılır. Kişi kendi adını yazar ve 1.2.3. derecede kimlerle birlikte olduğunu yazar. Sonuçta, kümeyi oluşturan öğrencilerin herbirinin küme içi toplumsal ilişkileri ortaya konur.

Rol Dağıtım Tekniği (Temsil Edilecek Yollar) :  Kral, kraliçe, iyilik perisi, arabulucu, neşelendirici, yalancı, iki yüzlü, kendini beğenmiş, ara bozucu, herkesi sevip yardım etmek isteyen, dürüst, güvenilir, yalnız, kimseyle ilişkisi olmayan, zorba, oyun  bozan, mızıkçı, güzel konuşan v.b.

Bu teknik “Kimdir Bu?” tekniği gibi, öğrencilerin belirgin özelliklerini dolaylı yolla ortaya çıkarmaya yarayan bir başka tekniktir. Bunun için; belli tiplerin tanınmasına yol açacak bir oyun seçilir. Oyun öğrencilere okunur. Rolü temsil eden adın önündeki boş yere rolleri en iyi yapabilecek öğrencilerin adının yazılması istenir. Tablo hazırlanır, çetele hazırlanır. Sonunda her öğrenciye ilişkin olarak elde edilen bu bilgiler, öğrencilerin olumlu ve olumsuz bazı kişilik özelliklerinin tanınmasına yardım etmiş olur. Sonuçlar gizli tutulur; yeterince tanınmalıdır.

Toplumsal Oyun (Sosyodrama) : Oyun tekniklerinden yararlanılarak kişilerle insan ilişkileriyle ilgili bilinç ve beceri kazandırmak için uygulanan, deneysel eğitim tekniğidir.

İlgi : Kişilerden çok  grubun ortak sorunlarına yöneltilir. Kişinin öbür kişilerle kurduğu ilişki biçimi incelenir. Oyuncular kişileri değil belirli tipleri canlandırırlar. Örn: Küme üyelerine, iş arayan bir kişinin nereye, nasıl başvuracağı aydınlatılarak oynatılarak , kümenin bu ortak sorunu incelemesi sağlanmış olur. Seçilecek diğer konular; anne-babanın sınıf ziyaretleri, geziye çıkan öğrenci grubu, öğretmenin hastalanması, doktora  giden öğrenci v.b. konular olabilir. Sonuçta; sorunun öğelerine ve çözüm yollarına ilişkin bir görüş kazanmış olur. Toplumsal baskının olmadığı ortamda içlerini dökerek duygusal gerginliklerinden kurtulurlar. Tüm bunların sonucu olarak da öğrencilerin, öğretmenleri ve arkadaşları ile ilişkiler gelişmiş olur.

• Toplumsal çatışmaların çözümünde ,
• Kişilerin kendilerini ve başkalarının değer yargılarını tanımalarında,
• Ortak bir sorun üstünde çalışma gibi toplumsal beceri ve davranışların geliştirilmesinde etkili olmaktadır,

Öğrencilerin çeşitli ihtiyaçları hakkında bilgi öğrenilir.

Ruhsal Oyun ( Psikodrama- Moreno) :

1. Oyun hazırlanır.
2. Oyuncular seçilir.
3. Sahne hazırlanır.
4. Gözlemciler tespit edilir.
5. Tartışma uygulanır.
6. Değerlendirme yapılır.

Problemi olan kişinin iç dünyasını, tiyatro özelliği taşıyan oyuncular aracılığı ile açığa vurmasına imkan sağlayan bir tekniktir.

 Amacı; sorunlu kişiyi kendiliğinden sahneye çıkarmak, duygu dünyasını grup içinde özgürce ortaya koymasını sağlamaktır. Uyumuna yardımcı olmaktır. Deneyimli uzmanlar tarafından yapılır. Deneğe, sahnede duygu ve düşüncelerini hiçbir kısıtlama olmadan, istediği kadar süre kullanarak rahatça söyleyebileceği anlatılır. Bu teknikte hasta problemi olduğu gibi anlatır.

     Terapistin görevleri : Konuyu oluşturan olayları oyun açısından tedaviye uygun duruma getirmektir. Terapist yorum yapar. Yardımcı terapistler vardır. Birlikte oynarlar. Yardımcı terapistler yedek kişilikler  (benlikler olarak bulunurlar) olarak rol alırlar. Kişi sorunu seyircilerle paylaşır. Kendi dünyasını yansıtır.

Oyunla Tedavi : Tedirgin çocukların içe atılmış isteklerini, bilinçdışı korku ve yılgılarını öğrenmek için, davranış bozukluklarını gidermek için başvurulan bir tekniktir. Çocuk özgürce oynayabileceği odaya konur. Bu odada oyuncakları v.b. vardır. Çocuk ya verilen plana göre, ya da özgürce oynarlar  ve çocuk izlenir. Kin, öfke ve korkularını oyuncaklara geçiştirerek ortaya çıkarıp yaşar.

Kitapla Tedavi : Kişiye bilgi kazandırıcı kitapların okunmasını, okuyucuların bu kitaplar üzerindeki duygu ve düşünceleri tartışılır. Bu kitaplar roman, hikaye, ruh sağlığı ile ilgili olan kitaplardır ve bunlar okutulur. Yeniden eğitim ve iyileştirme yapılır.

ÖLÇMEYE DAYANAN TEKNİK ve ARAÇLAR

Öncelikle akla psikolojik testler gelir.

Genel Yetenek Testleri : Ölçülen yeteneklerin ortalanması sayılan yetenek testleri, zeka testleri yerine geçirilmek ve bunların taşıdığı sakıncaları ortadan kaldırmak amacıyla geliştirildi. Daha çok sözcükler, sayılar, şekiller, akıl yürütme ile ilgili sorularda oluşturulmaktadır. Şu alt testlerden oluşur :

• Sözel düşünme testi,
• Sayısal düşünme testi,
• Soyut düşünme testi,

Özel Yetenek : Kişinin;

• Uzay ilişkileri testi,
• Mekanik düşünme testi,
• Büro işleri, hız ve doğruluk testi,

Okuma Yeteneği Testleri :  Sözcük bilgisi, okuma hızı, okuduğunu anlama düzeyini ölçen  testlerdir.

Başarı Testleri :  Başarı düzeyini ölçmektedir. Bir öğrencinin ya da öğrenci topluluğunun belli bir konuda, genellikle belirli bir öğretim sonunda elde ettiği bilgi ve beceri ve anlayışı ölçen testlerdir. 2’ye ayrılır :

1. Öğretmen Yapısı Başarı testleri : Bir öğretmenin ya da aynı okulda çalışan öğretmenlerin uygulamakta oldukları öğretim programlarına ve dersin içeriğine sıkı sıkıya bağlı testlerdir.
2. Standart Başarı Testleri : Öğrencinin geleceğine ilişkin kararlar alınırken geleceği kestirmede sonuçlarından yararlanılan testlerdir.

Sosyometrik ölçümden yararların saptanması için aşağıdaki  5 ilkenin göz önünde bulundurulması gerekir:

1. Gizlilik : Eğer sağlanmazsa yarardan çok zarar getirir.
2. Süreklilik : Bir uygulama ile yetinilmemelidir. Öğretim yılının sonuna doğru ikinci bir ölçüm yapılmalıdır. Toplumsal ilişkilerin geçen süre içindeki gelişimi ve alınan önlemlerin etki derecesi incelenir.
3. Karmaşıklık : Toplumsal gelişim, çok yanlı gelişimlerin bir sonucudur. Toplumsal statülerin belirlenmesi için değişik konumlardaki toplumsal ilişkileri saptamak gerekir. Örnek; sınıfta birlikte oturmak istediğiniz 3 kişi, bir de gezide 4’er kişilik gruplar denilince farklı olmalı.
4. Geçerlik : Bir toplumsal ilişki ölçümünden elde edilen sonuçlar, salt ölçümün yapıldığı zaman ve ortam için geçerlidir. Örnek; bir gezi için önder seçilen öğrenci her durumda önder seçilecek anlamına gelemez.
5. Gerçeklik : Gerçeği uygun sorular sorulmalıdır. Düşsel sorulardan kaçınılmalıdır.

ÖLÇMEYE DAYANAN TEKNİK ve ARAÇLAR

Öncelikle akla psikolojik testler gelir.

Bazılarına göre görüşmeden önce eldeki testlerin tümünün verilmesi gerekir.

Bir diğer görüşe göre bir karar için gerekli olduğu zaman testin verilmesinin uygun olacağına inanıyorlar.

Testler Ne Zaman Kullanılıyor?

• Öğrencilerin ders, okul seçiminde yetenekleri oranında başarı gösterip göstermediklerinin belirlenmesi gerektiğinde,
• Öğrencilerin uygun bir mantığı seçmelerinde önemli bir ipucudur uzmana,
• İleri derece uyum bozukluğu gösterenler,
• Danışanın ihtiyaçlarının hangi yoluyla daha iyi karşılanacağının bilinmesi açısından önemlidir.

Örneğin; okulda başarısızlık yetenek azlığından mı, seçilen alanın ilgi alanının dışında olduğundan mı, ya da okuma güçlüğünün bulunmasından mı ileri geliyor.

Test seçimi dikkatlice olmalıdır. Test sonuçlarının yorumlanması grup, bireysel görüşme ya da yazılı olarak olmalıdır. En iyisi bireysel görüşmedir. Benlik bilincine ters düşen test sonuçlarının duyurulması ise danışan üzerinde olumsuz bir etki yaratmaktadır. Danışman ise danışman ise testin geçerliliğini savunmamalı, ortaya çıkan güvensizlik, içe kapanma,reddetme, öfke gibi tepkilerin üzerinde durmamalıdır. Testler 3 boyutta yorumlanır :

1. Betimleyici (açıklayıcı)Yorum : Bireyin nasıl bir kişi olduğu,
2. Genetik yorum : Hangi etkenlere dayalı olarak bireyin şu ya da bu davranışı ne düzeyde başarma olasılığının bulunduğu
3. Değerlendirici Yorum : Danışmanın danışana önerileri.

**Önemli nokta; kültürel farklar uygulamada dikkate alınmalıdır.

GENEL YETENEK TESTLERİ

Yetenek : Doğuştan var olan gücün okulda, ailede ve bunlar dışındaki çevrede verilen eğitimle gelişmiş durumuna denir. Genel yetenek testleri, zeka testlerinin yerine geçirilmek amacı ile geliştirildi. Yetenek testleri zeka testlerinin oluşturduğu “Acaba zeka derecem kaç?” gibi gereksiz merak ve kaygıları dağıtmış oldu.